Je denkt dat je vrije wil hebt. Je bent ervan overtuigd dat 'jij' degene bent die beslissingen neemt, die keuzes maakt, die je leven stuurt. Het is zo vanzelfsprekend dat je er niet eens bij stilstaat. Maar laten we eens goed kijken naar deze aanname.
Wacht op je volgende gedachte. Nu. Waar kwam die vandaan? Heb jij bewust besloten welke gedachte er zou komen? Of verscheen hij gewoon, spontaan, zonder enige moeite of beslissing van jouw kant?
Je zegt misschien: "Maar ik kan toch kiezen waar ik aan denk!" Werkelijk? Probeer het eens. Probeer voor de komende minuut precies te bepalen welke gedachten er wel en niet mogen komen. Lukt dat? Of merk je dat gedachten gewoon verschijnen, als golven in de oceaan?
Vrije wil is een illusie. Er is geen afgescheiden entiteit die keuzes maakt. Er zijn gedachten, er zijn handelingen, maar er is geen denker, geen doener. Alles gebeurt spontaan, zonder reden, zonder doel. Het is als regen die valt - gebeurt dat omdat iemand dat beslist? Het idee van een 'ik' dat controle heeft is slechts een gedachte, opkomend in bewustzijn. Het is een verhaal dat we onszelf vertellen, maar het heeft geen basis in de werkelijkheid. Het is als de gedachte dat de zon om de aarde draait - het lijkt zo, maar dat maakt het nog niet waar.
Doe een experiment: til je arm op. Nu. Wat gebeurde er precies? Was er eerst een 'jij' die besloot de arm op te tillen? Of was er gewoon een impuls, een beweging die gebeurde? Waar kwam die impuls vandaan? Heb jij die gecreëerd?
Je zegt misschien: "Maar als er geen vrije wil is, wat heeft het leven dan voor zin? Waarom zou ik nog mijn best doen?" Maar wie stelt die vraag? Wie maakt zich zorgen? Is dat niet ook gewoon een gedachte die spontaan opkomt?
Alles wat gebeurt, gebeurt vanzelf. Gedachten denken zichzelf. Handelingen gebeuren. Er is activiteit, maar geen actor. Er is denken, maar geen denker. Er is doen, maar geen doener. Het is als een rivier die stroomt - wie of wat beslist welke kant het water op gaat? Dit inzien is niet beperkend of fatalistisch. Het is juist bevrijdend. Het bevrijdt je van de last van persoonlijke verantwoordelijkheid, van schuld, van spijt. Alles is zoals het is, perfect in zijn ogenschijnlijke imperfectie. Er is niemand die iets fout kan doen, omdat er niemand is die iets doet.
Je vraagt je misschien af: "Maar hoe zit het dan met moraliteit, met verantwoordelijkheid?" Maar ook die vraag komt spontaan op. Ook het handelen volgens morele principes gebeurt spontaan. Er is geen 'jij' die eerst moet beslissen om goed te zijn. Stop met proberen controle te hebben. Stop met denken dat er een 'jij' is die keuzes maakt. Zie dat alles gewoon gebeurt, spontaan en moeiteloos. Niet omdat iemand dat beslist, maar omdat dat de aard van het bestaan is.
Dit is geen nieuwe overtuiging om aan te nemen. Het is een directe uitnodiging om te kijken naar je ervaring. Is er werkelijk een 'jij' die beslist? Of gebeurt alles gewoon, inclusief het idee van een 'jij' die denkt te beslissen?
De bevrijding ligt niet in het verkrijgen van meer controle, maar in het inzien dat er nooit controle was, nooit een controller. Er is alleen dit. Precies zoals het is. Spontaan, vrij, zonder centrum, zonder beslisser.
Comments